Patrick Sins is lector Vernieuwingsonderwijs aan de Thomas More hogeschool in Rotterdam en lector Leren aan Hogeschool Rotterdam.
Zelfregulerend leren kunnen leerlingen niet vanzelf, je moet hen dat expliciet aanleren. Uit onderzoek blijkt dat we hier nog weinig aandacht aan besteden. Samen met collega’s ontwikkelden we daarom een professionaliseringsaanpak voor basisschoolleraren.
Zelfregulerend leren betekent dat je als leerling weet welke gereedschappen je kan inzetten die je helpen om beter te leren. En dat je dat proces kan reguleren. Denk hier bijvoorbeeld aan het toepassen van voorkennis, het organiseren van de leerstof en het plannen en controleren van het leerproces. Uit onderzoek weten we dat kinderen die dit onder de knie hebben, het beter doen op school. Zij leren dit het beste als zij hierover expliciete instructie krijgen (zie onderstaand kader). Helaas zien we in verschillende studies dat dat nog nauwelijks gebeurt.
____________________________________________
Zelfregulerend leren doen leerlingen niet vanzelf
Bij zelfregulerend leren sturen leerlingen uiteindelijk zelf hun leerproces zelf aan. Uiteindelijk, want iemand moet hen eerst voordoen hoe ze dat moeten doen. De meeste leerlingen leren dit niet door zomaar zelf wat uit te proberen. Als leraar moet je hen hierover expliciet uitleg geven en veel voordoen (modellen).
Hoe pak je dat aan? Uit diverse overzichtsstudies blijkt dat expliciete instructie een van de effectieve ingrediënten is. Het houdt in dat je uitleg geeft over de gereedschappen die leerlingen kunnen inzetten tijdens het leren, wanneer ze dat kunnen doen en wat dat oplevert. Als je een expliciete instructie wilt geven over ‘voorkennis toepassen’, ziet dat er bijvoorbeeld als volgt uit: “Ik ga het met jullie hebben over de strategie ‘voorkennis toepassen”. Ik denk eerst na over wat ik al over een onderwerp of taak weet. Vandaag doe ik dat met plussommen. Wat weet ik hier al van? Dat zet ik bijvoorbeeld in een woordweb. Nieuwe informatie die ik tijdens het maken van de sommen verzamel, kan ik op deze manier koppelen aan wat ik hier al over weet. Handig! Nu heeft mijn nieuwe informatie gelijk een plekje gekregen. Ik hoef niet alles opnieuw te leren, want sommige dingen weet ik dus al.”
Belangrijk ook is dat je als leraar voordoet hoe je een gereedschap gebruikt. Als je hier structureel aandacht aan besteedt, krijgen je leerlingen steeds meer controle over hun leerproces, weten we uit onderzoek.
____________________________________________
Een professionaliseringsaanpak
Daarom ontwikkelden we tien jaar geleden samen met onderwijsprofessionals van acht basisscholen iSELF – een professionaliseringsaanpak voor het bevorderen van zelfregulerend leren. Dit bestaat uit een plenaire training waarin leraren op praktische wijze leren hoe ze het zelfregulerend leren van leerlingen expliciet kunnen aanleren, drie coachingsessies waarin leraren feedback ontvangen van een ervaren trainer en ondersteunende materialen zoals een handboek, uitgewerkte lesplannen, een weekkalender met tips en een poster. Wat leverde het op?
Om dat te onderzoeken, filmden we de lessen van in totaal 30 leraren van 14 verschillende basisscholen. Bij de start van ons onderzoek namen we van ieder van hen een les op, waarna we hen opsplitsten in een groep van 18 deelnemers aan iSELF en 12 leraren die geen training kregen (de zogeheten controlegroep). Na afloop van het programma filmden we hen allen opnieuw. De opnames analyseerden we aan de hand van een observatie-instrument waarbij we de instructie van leraren per minuut bijhielden. We keken hierbij specifiek naar de tijd die leraren besteedden aan het geven van expliciete instructies. Daarnaast interviewden we vijf leraren die deelnamen aan iSELF.
Uitdaging
Onze resultaten laten zien dat het expliciet aanleren van gereedschappen voor zelfregulerend leren ook voor de leraren in onze studie een fikse uitdaging is. Sterker nog, we ontdekten dat zowel in de voormetingen van beide groepen als in de nameting van de controlegroep expliciete instructie voor zelfregulerend leren totaal afwezig was.
En wat leverde iSELF op? Van de achttien deelnemers gaven elf leraren gemiddeld genomen 1 à 2 keer per les een expliciete instructie in de nameting. Meer dus dan leraren in de controlegroep, maar liever hadden we gezien dat alle deelnemers vooruit waren gegaan.
Er lijkt dus nog veel werk aan de winkel als we leraren willen ondersteunen bij het stimuleren van zelfregulerend leren. Met iSELF lijken leraren wel een stapje in de goede richting te zetten. Zo gaven leraren in de interviews aan dat ze door de aanpak zich meer bewust waren geworden van het belang van het geven van expliciete strategie-instructies.
Geraadpleegde literatuur
Graham, S., Harris, K. R., & McKeown, D. (2013). The writing of students with LD and a meta-analysis of SRSD writing intervention studies: Redux. In L. Swanson, K. R. Harris, & S. Graham (Eds.), Handbook of Learning Disabilities (2nd ed., pp. 405-438). Guilford Press.
Kistner, S., Rakoczy, K., Otto, B., Dignath-van Ewijk, C., Büttner, G., & Klieme, E. (2010). Promotion of self-regulated learning in classrooms: Investigating frequency, quality, and consequences for student performance. Metacognition and Learning, 5(2), 157-171. https://doi.org/10.1007/s11409-010-9055-3
Muijs, D., & Bokhove, C. (2020). Metacognition and Self-Regulation: Evidence Review. Education Endowment Foundation.
Sins, P.H.M. (2023). Zelfregulerend leren gaat niet vanzelf. Maar hoe dan wel? Hogeschool Rotterdam.
Sins, P.H.M. (2024). Was teen berg, kost een beetje. In H. Drok, R. Kneyber, & V. Devid (red.), ReguLEER! Een pedagogisch-didactische verkenning van zelfregulerend leren. Telos.
Sins, P. H. M., de Leeuw, R., de Brouwer, J. & Vrieling-Teunter, E. M. (2023). Promoting explicit instruction of strategies for self-regulated learning: evaluating a teacher professional development program in primary education. Metacognition Learning (2023). https://doi.org/10.1007/s11409-023-09368-5
Zohar, A., & Peled, B. (2008). The effects of explicit teaching of metastrategic knowledge on low- and high-achieving students. Learning and Instruction, 18(4), 337-353. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2007.07.001
Deel deze pagina
Uitgelicht
