Tijdens het alweer laatste DaltonCafé van 2021-2022 telden we tegen de 70 deelnemers.

René Berends, opleider en verbonden aan het lectoraat vernieuwingsonderwijs, presenteert Helen Parkhurst als inspiratiebron voor het daltononderwijs. René is lang geleden naar de Verenigde Staten gereisd om archiefonderzoek naar Helen Parkhurst te doen. Sinds die tijd verzamelt hij citaten van Parkhurst. René waarschuwt dat de keuze niet alleen iets over Parkhurst zegt, maar ook over hem.

De grondgedachte van Parkhursts opvatting over onderwijs wordt goed verwoord door een citaat van Emmerson:

We are students of words, shut up in schools and colleges and recitation rooms for ten or fifteen years and come out at last a bag of wind, a memory of words, and we do not know a thing! (Emmerson 1922)

De kritiek op het onderwijs was dat het onderwijs de leerlingen helemaal niet voorbereidde op de maatschappij. Het onderwijs zou moeten opvoeden voor de toekomst die we niet kennen, dus zou de opvoeding moeten leiden tot flexibele individuen. Het idee van Parkhurst is dat leerlingen zelfsturend zouden moeten zijn (able to govern, not to be governed).

René gaat ook in op een andere, zeer bekende, uitspraak van Parkhurst:

Dalton is no method, no system, it’s an influence.

Deze uitspraak is opgetekend tijdens een bezoek van Parkhurst aan Nederland in 1952. Volgens René bedoelt Parkhurst met die uitspraak dat ons onderwijs flexibel moet zijn om leerlingen de gelegenheid te geven om te leren. Wat zij belangrijk vindt is: A way of life for children. Het gaat om een manier van leven gebaseerd op hoe de leerlingen in de maatschappij zouden moeten leven. Dalton moet een onderdeel van je systeem worden. Je kunt dalton niet aan de kapstok hangen als je de school verlaat. Die flexibele aanpak maakt het mogelijk het onderwijs te revitaliseren. Het is een stap naar de ontwikkeling van een manier van onderwijs die zowel de creativiteit van leerlingen als docenten ontwikkelt. In de jaren 20 zegt Parkhurst dat elk curriculum gebruikt kan worden, maar in de jaren 30 is ze begonnen met een curriculum of education. Het doel van Parkhurst met onderwijs wordt aldus verwoord:

We educators are called upon to build a new machinery for a new world.

Parkhurst lijkt heel praktisch ingesteld, maar ze heeft wel degelijk een toekomstvisie geformuleerd. Het gaat om een gelukkig, plezierig leven maar het gaat ook om burgerschap: de wereld doet een appèl op jou en dat betekent dat je pro-actief mede vorm geeft aan de maatschappij. Dat appèl gaat over waardevolle, persoonlijke kenmerken van mensen. We geven niet alleen kennis en vaardigheden door aan een nieuwe generatie, maar we zijn ook kinderen aan het opvoeden zodat ze een bijdrage kunnen leveren aan die maatschappij. Het gaat om kwaliteiten als interesse, vlijt, accuraatheid, een kritische houding, zelfvertrouwen, initiatief, verantwoordelijkheid en de ontwikkeling van de persoonlijkheid.

René vergelijkt dit met Biesta: Wat doe je met die leerstof, hoe verhoud jij je daartoe? Het onderwijs moet kinderen opvoeden tot dienstbaarheid en samenwerken, zodat leerlingen leren om problemen op te lossen. Dat moet op een geïntegreerde, vakoverstijgende manier: de praktische toepassing op het leven moet mogelijk zijn. Deze totale visie moet steeds in het hoofd van de docent zitten. Het creatieve handelen is waar het om gaat: zo leren leerlingen problemen op te lossen.

René geeft een voorbeeld van zo’n geïntegreerde manier die werkt. Hij interviewde onlangs een meisje dat de kinderburgemeester van Groningen was. Het thema was: wat kan de gemeente doen aan armoedebestrijding. Tot iedereens verbazing kwamen de leerlingen met meer dan 300 ideeën en ze kregen budget om hun plannen uit te voeren. Zo leren kinderen heel veel.

René verwijst naar de opbouw van het boek Dalton: L E F in 5 onderdelen. Deze vijf onderdelen behandelt hij in zijn betoog.

Visie op de mens

In Education on the Daltonplan vertelt Parkhurst over een keer dat ze in de trein zit en hoort dat iemand zegt dat de president een fearless human being is. Die uitspraak sluit ze op in haar hart. Dat is wat ze wil bereiken met haar onderwijs:

Yes – our president’s one in a million – a fearless human being! The phrase sank into my heart, for isn’t that just what we educationalists are trying to create: fearless human beings?

Volgens Parkhurst kan een kind slechts geholpen worden wanneer we het helpen zichzelf te helpen. Dat klinkt als Montessori, maar is (ook) van Parkhurst. Het gaat om vrijheid en onafhankelijkheid. Parkhurst legt uit wat ze wel en niet bedoelt:

The child who ‘does as he likes’ is not a free child. He is, on the contrary, apt to become the slave of bad habits, selfish, and quite unfit for community life.

Visie op de maatschappij

Een vrij kind is een verantwoordelijk kind. Parkhurst is van mening dat school een sociologisch laboratorium, een gemeenschap is. Onze kernwaarde samenwerken gaat verder dan samen werken en samen leren: het gaat om een veilige plek waar je leert jezelf tot anderen te verhouden. Op school zou het zo moeten zijn dat zowel leraar als leerlingen zich niet kunnen onthouden van samenwerking. Een daltonschool zou samenwerking moeten stimuleren.

It should be so organized that neither pupil nor teacher can isolate themselves, nor escape their due share in the activities and in the difficulties of others.

Visie op leren

Het is de bedoeling dat de leerlingen leren van de wereld, leren voor het ‘echie’. Uit het hoofd leren hoort daar niet bij. Het gaat erom dat leerlingen zien wat het nut en de noodzaak is van hun leren. Dan is leren net zo natuurlijk als ademhalen en zo leuk als spelen. Leerlingen willen wel leren, maar we organiseren ons onderwijs niet goed:

If you make a child study things he doesn’t care for, and keep this up till he is fourteen, his brain will be impaired forever. Children naturally like to learn. They possess great curiosity but they must be interested in the subject. Our educational methods fail to do this.

Parkhurst verwijst ook naar Thomas Edison, de uitvinder van de gloeilamp. Als school niet even leuk is als spel, dan is onderwijs geen spel maar een belediging.

Visie op de rol van de leraar

Het gaat erom dat leerlingen betrokken raken op wat ze leren. Dat is moeilijk als je uit een methode onderwijst. Het werkt als het gaat om ervaringen uit het echte leven. René verwijst naar een artikel uit de laatste DaltonVisie: een docent wandelt met kinderen in de buurt van de school en wijst ze op van alles wat verband houdt met rekenen, lezen en dingen om te leren. Het is niet zo ingewikkeld om het leven te integreren in je lessen (zie DaltonVisie jaargang 10, maart 2022, ‘De wereld als mijn klaslokaal’ door Marian Dashorst).

Een aspect in het huidige onderwijs dat als nieuw wordt ervaren, werd 100 jaar geleden al door Parkhurst omarmd: eigenaarschap:

The child needs a hand in his own education

Kinderen leren niet voor de juf, maar voor zichzelf. Oftewel: je kunt een paard naar de bron brengen, maar het zal zelf moeten drinken. Als leerlingen naar school gaan moet daar een plek zijn waar ze aan eigen doelen kunnen werken. Ook als er verplichte doelen zijn, is het goed om daarvoor met de kinderen zelf een plan te maken. Leerlingen hebben het nodig om eigenaar van/regisseur te zijn over hun eigen tijd. Het gaat erom dat leerlingen in hun eigen tempo kunnen leren. Helen Parkhurst wil dat leerlingen veel eigen tijd krijgen:

Unless a pupil is permitted to absorb knowledge at his own rate or speed he will never learn anything thoroughly. Freedom is taking one’s own time. To take someone else’s time is slavery.

René noemt de beperkende exameneisen in het vo. Er komt ook een Dalton L E F boek speciaal voor het voortgezet onderwijs, waarin het examenprogramma zeker aandacht zal krijgen. Ook in het po is sprake van vaste programma eisen, maar ook dan kunnen leerlingen betekenisvol leren werken. Klassikaal lesgeven is een onmogelijkheid volgens Parkhurst. 25 leerlingen hebben 25 gepersonaliseerde programma’s nodig. De school zou moeten faciliteren dat het niet de leraren zijn die de kinderen zoeken, maar dat de leerlingen de leraren opzoeken als ze hen nodig hebben. René kent voorbeelden in het primair onderwijs waar dat al heel mooi vorm wordt gegeven.

Visie op de school

De oude school gaat over autoriteit, regels, restricties. Dat beeld van een school is fataal voor het idee van een school als een vitale sociale eenheid. De school is een gemeenschap en er moet geleerd worden op een synthetische manier. Het is de bedoeling dat er meer thematisch, projectmatig wordt gewerkt en het moeten motiverende thema’s zijn. Dat hoeft niet de hele dag, maar het moet wel onderdeel zijn van het onderwijs. Ondersteunend daarbij is dat er verschillende vaklokalen zijn waar leerlingen naartoe kunnen om hun ding te doen.

Als we kinderen eigenaar kunnen maken dan zorgen we ervoor dat leerlingen effectief leren. Bij effectiviteit gaat het niet over hoge opbrengsten, maar dat het leereffect groter is als kinderen voor zichzelf werken. Professor Susan Semel zegt in “Schools of Tomorrow, Schools of Today” 1999:

During Helen Parkhurst’s regime, the school exuded informality, spur-of-the-moment decision-making, abundant energy, eager engagement of both faculty and students, and always the element of surprise.

Waar draait het om in het onderwijs? Wat willen we meegeven? Het is goed om stil te staan bij de bedoeling van daltononderwijs. Helen Parkhurst geeft ons de opdracht om het daltononderwijs door te ontwikkelen, om verder te werken met haar plannen. Dat is de boodschap die René wil meegeven. Ga geïnspireerd door de citaten verder met je onderwijs en laat de methodes los.

Uit de reacties van de deelnemers wordt duidelijk dat de inspiratie vanuit de bron wordt gewaardeerd. Het is nog steeds actueel en sluit naadloos aan bij de huidige tijd. Een deelnemer memoreert dat het eigenaarschap ook al 100 jaar geleden een hot item was. Een andere deelnemer vraagt naar het hoe. Hoe vertaal je de visie naar de praktijk? René geeft ons terug dat dat het gesprek zou moeten zijn dat wij als ‘educators’ met elkaar zouden moeten voeren!

Zoals altijd geven we je hierbij de powerpoint:

Berends_2022_presentatie_Citaten_Dalton_ingekorte_versie.pptx én
Berends_2022_presentatie_Citaten_Dalton_uitgebreide_versie.pdf ) van zijn verhaal. Voor de liefhebbers hierbij ook zijn work-in-progress: de verzameling citaten van Parkhurst op onderwerp: Berends_2021_Citaten_van_Parkhurst_Dalton.docx

De data voor het schooljaar 2022-2023 zijn bekend:
26 september 2022
21 november 2022
16 januari 2023
13 maart 2023
8 mei 2023

Alle DaltonCafés zijn weer op maandag van 16.00 uur tot 17.00 uur. Noteer alvast in de agenda! Meer info volgt nog voor wat betreft de inhoud en de inschrijving. We zien jullie graag weer bij een volgend DaltonCafé!

Verslag: Marja Out

Het DaltonCafé is een initiatief van Vera Otten, Patrick Sins en Marja Out namens de Nederlandse Dalton Vereniging en het lectoraat Vernieuwingsonderwijs.