Op bedrijfsbezoek met het project Bèta Burgerschap

Door Lida Klaver, onderzoeker lectoraat Vernieuwingsonderwijs

Burgerschap in het onderwijs kan op vele manieren vorm krijgen. In het project Bèta Burgerschap zijn leerlingen burgers die groepsgewijs problemen oplossen. Vanuit verschillende perspectieven (bijvoorbeeld de consument, het bedrijfsleven, de gemeente) onderzoeken leerlingen een maatschappelijk vraagstuk en komen samen tot een oplossing. Met de hulp van experts kunnen zij met actuele bèta techniek kennis het vraagstuk begrijpen en een oplossing verzinnen. Tijdens een bedrijfsbezoek komen leerlingen in aanraking met deze experts. In deze bijdrage volgen we de leerlingen van Openbare Daltonbasisschool de Lonnekerschool in Enschede, die in het kader van ons project een vraagstuk rondom energie onderzoeken.

De leerlingen van groep 7/8 van de Lonnekerschool onderzoeken welke alternatieven er zijn voor gas in het geval de gasvoorraad opraakt. In het kader van dit vraagstuk zijn ze op bezoek geweest bij BTG. BTG is een bedrijf gespecialiseerd in energie verkregen uit biomassa. De Lonnekerschool heeft het bedrijfsbezoek samen met BTG voorbereid in het kader van dit project. Het doel van het bedrijfsbezoek is dat de leerlingen kennis en ervaringen opdoen die zij kunnen gebruiken in hun oplossing. Ook tijdens een miniconferentie hebben de leerlingen vanuit verschillende perspectieven naar alternatieven voor gas gekeken. Zo vertelde een onderzoeker dat het eigenlijke probleem niet ligt bij energieopwekking, maar bij energieopslag. En wat te denken van ‘schone’ energie die door windmolens wordt opgewekt; wat is de mening van buurtbewoners over de plaatsing van windmolens? De druk ligt hoog, omdat de kinderen hun oplossing straks voor de wethouder zullen gaan presenteren! Zie deze video voor een impressie van het project.

Door concrete voorbeelden en proefjes leren de leerlingen tijdens het bedrijfsbezoek dat energie uit veel verschillende bronnen kan worden gewonnen. In deze authentieke leeromgeving gaan ze rijden met (op afstand bestuurbare) auto’s die op zonne-energie of op waterstof rijden. Buiten wordt een andere vorm van energie ervaren: warmte. Een vuurtje stoken onder schooltijd! Let wel, de leerlingen moeten proberen om het vuur brandende te houden met zo min mogelijk rook. De leerlingen schrijven kennis die ze opdoen op in hun logboek: “hout-energie daardoor komt vuur”. Tijdens een proefje met citroenen komen ze erachter dat ook biomassa stroom kan opleveren. Het zuur van de citroenen in combinatie met elektroden, zorgt voor stroom. De kinderen onderzoeken hoeveel citroenen nodig zijn om een lampje te laten branden. Hun resultaat is dat om één lampje te laten branden al vier citroenen nodig zijn. Een leerling vat samen: “Het kan wel, maar ik weet niet of het de ideale oplossing is. Ik weet niet of mensen zo veel citroenen in huis willen. Of ze moeten minder lampen nemen”. Een groepje heeft nog een aantal vragen. Kun je ook ander fruit gebruiken dan citroenen? De expert probeert alle vragen te beantwoorden.

Bedrijfsbezoeken worden vaak enkel als uitje gezien, waardoor leerlingen er doorgaans maar weinig van opsteken. Het is dan ook een hele uitdaging om buitenschoolse activiteiten leerzaam te laten zijn. Het succes van dit bedrijfsbezoek ligt volgens Marit, de leerkracht van deze groep, bij de inbedding ervan binnen het project: In de voorbereiding hebben het bedrijf en de school hun doelen afgestemd. Daarnaast heeft René Veenendaal, de algemeen directeur van BTG,  de leerlingen een week voor hun bedrijfsbezoek reeds een gastles gegeven over duurzame energie. Voor deze les hadden de leerlingen al vragen voorbereid. Een van hen kwam toen zelf met een vraag over stroom uit citroenen. Dit leidde ertoe dat leerlingen tijdens het bedrijfsbezoek juist dit proefje gingen doen. De leerlingen zijn voorbereid op het bezoek en hebben belang bij de kennis die zij opdoen tijdens het bedrijfsbezoek omdat ze die kunnen gebruiken in het bedenken van hun oplossing.

Het bedrijfsbezoek is niet alleen een leerzame ervaring. Leerlingen beleven enorm veel plezier aan het bedrijfsbezoek en het project. Marit geeft aan: “Je merkt aan de kinderen, ze zijn er echt mee bezig, echt dingen aan het uitproberen”. Een leerling vertelt over hun oplossing: “Dat we dan een zonnepaneel hebben en daar zit dan een soort buisje in en daar stroomt regenwater doorheen. En dat zet zich dan om in warm water en daarvan kun je douchen en je verwarming aanzetten”.

Tijdens het bedrijfsbezoek zie ik hoe leerlingen aan de slag worden gezet. Zoals bijvoorbeeld tijdens het maken van een vuurtje en het aanzetten van een BBQ. Hier wordt duidelijk hoe belangrijk de rol van de leerkracht is tijdens het bedrijfsbezoek. Op het moment dat de begeleider vanuit het bedrijf bezig is met de materialen, de veiligheid en het beantwoorden van vragen, stelt de leerkracht gericht vragen die de leerlingen aanzetten tot verder onderzoek, het verbinden van de ervaring met hun voorkennis en tot het opschrijven van bevindingen in hun logboek. Zoals Marit vertelt: “Op dit moment ben ik ook gewoon heel veel aan het kijken en aan het doen, maar weet je ook wel de vraag van wat zijn jullie nou aan het doen? Zoals met de BBQ, waarom zijn jullie dat nou aan het doen? Daar konden ze aan het begin nog geen antwoord op geven, maar later wel”.

Samenvattend zijn er bij dit bedrijfsbezoek een aantal factoren die ervoor zorgen dat de leerlingen het geleerde tijdens het bedrijfsbezoek meenemen naar het klaslokaal en andersom. Deze factoren worden ook genoemd in wetenschappelijke literatuur:

– De samenwerking tussen de leerkracht en het bedrijf (DeWitt & Osborne, 2007)
– Een praktisch iets als een logboek dat zowel op school als tijdens het bedrijfsbezoek gebruikt wordt (Akkerman & Bakker, 2011)
– De inbedding binnen een project waardoor leerlingen voorbereid zijn en baat hebben bij de opgedane kennis (Post & Walma van der Molen, 2014)
– De actieve rol van de leerkracht voor, tijdens en na het bedrijfsbezoek (Post & Walma van der Molen, 2014)

Wilt u ook op bedrijfsbezoek? Probeer dan bovenstaande succesfactoren toe te passen. In contact komen met bedrijven kan via je eigen netwerk en ouders van de kinderen in je klas, maar kan ook via organisaties als TechYourFuture. Wil je ook aan de slag met Bèta Burgerschap en een bedrijfsbezoek inbedden in een project rondom een maatschappelijk vraagstuk? Neem dan contact op met Laurence Guèrin of Jory Tolkamp van het lectoraat Vernieuwingsonderwijs.

Bronnen:

Akkerman, S. F., & Bakker, A. (2011). Boundary crossing and boundary objects. Review of Educational Research, 81(2), 132–169.

DeWitt, J., & Osborne, J. (2007). Supporting teachers on science-focused school trips: Towards an integrated framework of theory and practice. International Journal of Science Education, 29(6), 685–710.

Post, T., & Walma van der Molen, J. H. (2014). Effects of company visits on Dutch primary school children’s attitudes toward technical professions. International Journal of Technology and Design Education, 24(4), 349–373.