Download dit artikel

Door Patrick Sins, Koen Groeneveld en Vera Otten-Binnerts – lectoraat Vernieuwingsonderwijs Saxion en Thomas More hogeschool

De afgelopen 2 jaar hebben wij in samenwerking met de Nederlandse Dalton Vereniging onderzoek mogen doen naar het vernieuwde visitatiekader. Afgelopen maand is de publicatie van ons onderzoek Eigenaarschap, Meedenken en Omdenken binnen de boekenreeks van het lectoraat verschenen. In deze column ga ik in op onze belangrijkste bevindingen.

Zowel visiteurs als onderwijsprofessionals, die werkzaam zijn op onlangs gevisiteerde scholen, zijn enorm te spreken over de daltonkernwaarden en de zelfevaluatie bij het visiteren. Zo waarderen beide groepen de kernwaarden met een gemiddelde score van boven de acht (op een tienpuntsschaal); alle kernwaarden worden positief beoordeeld. De waarderingen van visiteurs en onderwijsprofessionals verschillen bovendien nauwelijks. Ook de zelfevaluatie wordt verder erg gewaardeerd door onze respondenten. Zo geven ze aan dat de zelfevaluatie van belang is voor het verkrijgen van inzicht in en het kunnen reflecteren op het eigen daltononderwijs en welke verbeterpunten er zijn. Visitaties leiden volgens onze respondenten vooral tot een groter inzicht in de kwaliteit van het daltononderwijs door de feedback die wordt gegeven en ontvangen en de verbeterpunten die worden genoemd. Visitaties dragen volgens zowel visiteurs als onderwijsprofessionals bij aan het scherpstellen van het eigen daltononderwijs, het krijgen van aanbevelingen (“tips en tops”) en tot kwaliteitsbevordering en ontwikkeling.

Om meer te weten over de ervaringen met het vernieuwde visitatiekader en de zelfevaluatie, hebben we diverse daltonprofessionals (visiteurs, leraren en schoolleiders) uit zowel po als vo uitgenodigd deel te nemen aan focusgroepen. Tijdens focusgroepen kunnen wij meer dieptevragen stellen, respondenten mogen vrijuit hun meningen ventileren en met elkaar in discussie gaan over zaken die ter sprake komen. De gegevens die we hebben verzameld, hielpen ons om nog meer inzicht te krijgen in hoe er in het daltononderwijs wordt gekeken naar de vernieuwde wijze van visiteren. Uit de focusgroepen komt naar voren dat de meeste respondenten de essentie van daltonkwaliteit opvatten als de mate waarin er op school sprake is van eigenaarschap op zowel leerling-, leraar- als schoolniveau. Leerlingen en leraren moeten de vrijheid krijgen en de ruimte nemen om te leren en te werken. En de school dient eigenaarschap te tonen en te beargumenteren in haar visie op dalotnonderwijs. Kortom, volgens de deelnemers aan de focusgroepen is eigenaarschap niet alleen van groot belang voor het vormgeven van het daltononderwijs, maar is het ook een vereiste voor het verbeteren en borgen ervan door middel van visitaties.

Goed visiteren blijkt met name een kwestie van “meedenken en opdenken”. Hiermee wordt bedoeld dat visiteurs als “critical friend” (zouden moeten) dienen en de school die ze visiteren ondersteunen (“meedenken”) en verder helpen brengen (“opdenken”) in het verbeteren en borgen van de daltonkwaliteit. Bij meedenken gaat het erom dat de visiteurs in hun feedback en aanbevelingen uitgaan van de situatie op de gevisiteerde school, zoals deze in de zelfevaluatie wordt beschreven. Dit betekent dat visiteurs minder vanuit een oordeel uitgaan (beoordelingsperspectief) maar eerder visiteren vanuit een ontwikkelingsperspectief. Het ontwikkelingsperspectief van de gevisiteerde school. Wat daarbij volgens onze respondenten zoals eerder gezegd cruciaal is, is dat de gegeven feedback en aanbevelingen vanuit een open houding zijn geformuleerd, ondubbelzinnig zijn en aansluiten bij ontwikkelingen op de gevisiteerde school. Met andere woorden, de “critical friend” kan pas opdenken, iets toevoegen, als er is meegedacht met de school.

Vanuit de essenties eigenaarschap en meedenken en opdenken hebben we de NDV aanbevelingen gedaan voor een verdere verbetering van het visiteren in het daltononderwijs. De NDV heeft sinds kort een taskforce ingesteld. De taskforce bestaat uit een groep schoolleiders, visiteurs en bestuursleden en zal, in samenwerking met het lectoraat, toewerken naar concrete voorstellen voor het aanpassen van de visitaties binnen het basis- en voortgezet daltononderwijs. Zo zal er binnen het thema eigenaarschap worden nagedacht over manieren om scholen in het visitatieverslag meer ruimte te bieden waarin ze kunnen aangeven waarop zij zelf graag feedback willen krijgen. Dit biedt het visitatieteam mogelijkheden tot meedenken: het geven van gerichte feedback die in lijn zijn met de ontwikkelingen op de school. Meedenken kan verder worden gerealiseerd door een gerichte professionalisering van visiteurs op het gebied van het geven van doelmatige feedback door trainingen en/of intervisie. Visiteurs hebben kennis en ervaring op het gebied van daltononderwijs, scholen kunnen tijdens visitaties dankbaar gebruik maken van het opdenken van deze ‘critical friends’. Bovendien hoeft het hierbij niet bij officiële visitaties te blijven. Andere daltonscholen en –professionals kunnen ook als ‘critical friend’ dienen en visitaties bij elkaar (zoals in regioverband) realiseren (ontwikkelperspectief).

De taskforce zal zich de komende tijd nog gaan bezighouden met de vraag hoe eigenaarschap, meedenken en opdenken vanuit scholen en visiteurs nog beter kan worden gerealiseerd. Wordt vervolgd…

Het onderzoek is verschenen in het boek: Eigenaarschap, Meedenken en Opdenken. Rapportage evaluatief onderzoek naar het nieuwe visitatiekader in het primair en voortgezet daltononderwijs.

Deel deze pagina

Uitgelicht