Patrick Sins – Lector Vernieuwingsonderwijs aan de Thomas More hogeschool in Rotterdam en lector Leren aan Hogeschool Rotterdam.
Als je me vraagt wie de meest invloedrijke persoon is voor de onderwijskunde, dan moet ik wel Albert Bandura zeggen. Bandura was een Amerikaans-Canadees psycholoog en beroemd als grondlegger van de sociaal-cognitieve leertheorie en bedenker van het concept dat eigenlijk iedereen wel kent: self-efficacy. En als je het niet kent gaat self-efficacy om het hebben of verkrijgen van vertrouwen in het eigen kennen en kunnen om een leertaak met succes te voltooien. En dat je dat vertrouwen gebruikt om jezelf te motiveren.
Misschien dat het de lezer weinig zegt, maar hij is de op drie na meest geciteerde psycholoog aller tijden, na Skinner, Freud en Piaget (Haggbloom et al., 2002). De man heeft ontzettend veel publicaties en boeken op zijn naam. Ik heb ook een link met Bandura. Ik ontving begin deze eeuw namelijk een handgetekende briefkaart van de man zelf waarin hij me vroeg of ik hem een artikel, dat ik had weten te publiceren, aan hem wilde opsturen. Per post. Ik was starstruck.
Bobo de clown
Het vooraanstaande werk van Bandura is eigenlijk niet samen te vatten. Maar als ik dat wel probeer, dan komt het erop neer dat hij wilde weten hoe mensen leren door het observeren van anderen. Daar ligt gelijk ook de kiem van het belang van expliciete instructie. Het begon allemaal met een opblaasbare clown van een of anderhalve meter. Bobo de clown.
In zijn laboratorium observeerde Bandura voor een onderzoek het spel van een groep peuters in een kamer waar speelgoed lag. Opblaaspop Bobo was er ook. Bandura zag dat peuters die hadden gezien hoe volwassenen Bobo het leven zuur hadden gemaakt (Bobo kreeg de nodige klappen), er zelf ook geen gras over lieten groeien. De peuters begonnen direct op de pop in te slaan. Een groot deel van deze peuters bleek zelfs na acht maanden nog agressief gedrag te tonen jegens Bobo. Een andere groep peuters was veel minder gewelddadig. Zij lieten Bobo met rust. Dit waren peuters die een model hadden geobserveerd dat Bobo links liet liggen. Bandura repliceerde deze bevinding overigens in een andere studie, waarin hij met een echte clown werkte. Op grond van de bevindingen stelde Bandura zijn sociaal-cognitieve leertheorie op, waarbij leren door imiteren en modelleren centraal staat (Bandura, 1977; Bandura & Walters, 1977).
Zelfregulerend leren door na te doen
De sociaal-cognitieve leertheorie stelt dat observeren van voorbeeldgedrag een fundamenteel onderdeel is van hoe je leert. Een groot deel van leren bestaat uit kijken hoe anderen iets doen. Bandura (1977) stelt bovendien dat leren zelfs buitengewoon arbeidsintensief en in sommige gevallen zelfs risicovol zou zijn als je alleen moest vertrouwen op de effecten van je eigen acties om je te informeren over wat je moet doen of leren. Door het observeren van anderen kan je een idee vormen van hoe je nieuwe gedragingen moet uitvoeren. En op langere termijn kan je deze informatie gebruiken als richtlijn voor hoe je moet handelen in de toekomst. Zo zou het niet zo verstandig zijn als je zelf moest uitzoeken hoe een zwemvest werkt in het geval het vliegtuig, waarin je op dat moment zit, een noodlanding op het water moet maken. Het observeren van de veiligheidsinstructies was in dat geval best wel handig geweest.
De Amerikaanse onderwijspsycholoog Dale Schunk en ook Barry Zimmerman – twee andere hotshots – omarmende dit idee. Zij pasten deze theorie toe op het denken over het ondersteunen van zelfregulerend leren. Bij zelfregulerend leren gaat het erom dat de leerling de baas wordt over zijn of haar eigen leerproces (Sins, 2023). Schunk (2001) gaf aan dat het van belang is dat leerlingen hun gedachten, overtuigingen, strategieën en handelingen kunnen vormgeven aan de hand van het door hun geobserveerde voorbeeldgedrag – zoals dat van een leraar.
Zimmerman noemt dit proces ‘cognitieve modellering’ (2013) en dat vormt de essentie van zijn eerste twee niveaus van zelfregulerend leren – observeren en imiteren (zie ook White, 2017). Cognitief modelleren is dus eigenlijk expliciete instructie. Door het observeren van een model kunnen leerlingen een eigen mentale voorstelling maken van de kennis en vaardigheden die nodig zijn om strategieën voor zelfregulerend leren in te zetten. Dit beeld vormt het fundament op basis waarvan leerlingen strategieën leren gebruiken (Schunk & Usher, 2013). In deze gedachte is expliciete instructie nodig om dit fundament te leggen. Diverse bevindingen uit de studies van Schunk (1998) geven een onderbouwing voor de belangrijke rol van cognitief modelleren in het ondersteunen van zelfregulerend leren. Ook Zimmerman (2013) vond dat wanneer leraren naast een demonstratie van gedrag ook uitleg geven over het waarom, dit hun instructie extra kracht kan bijzetten. Zelfregulerend leren wordt je volgens deze onderzoekers aangeleerd. Door allereerst in te zetten op voordoen.
Deze bijdrage is gebaseerd op de openbare les van Patrick Sins.
Zie voor meer informatie: https://www.hogeschoolrotterdam.nl/onderzoek/projecten-en-publicaties/talentontwikkeling/optimaliseren-leerprocessen/openbare-lessen/openbare-les-patrick-sins/
Geraadpleegde literatuur
Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice Hall.
Bandura, A., & Walters, R. H. (1977). Social learning theory (Vol. 1). Prentice-Hall.
Haggbloom, J. et al. (2002). The 100 most eminent psychologists of the 20th century. Review of General Psychology, 6(2), 139-152. https://doi.org/10.1037/1089-2680.6.2.139
Schunk, D. H. (1998). Teaching elementary students to self-regulate practice of mathematical skill with modeling. In D. H. Schunk & B. J. Zimmerman (Eds.), Self-regulated learning: From teaching to self-reflective practice (pp. 137-159). Guilford Press.
Schunk, D. (2001). Social cognitive theory and self-regulated learning. In B. J. Zimmerman & D. Schunk (Eds.), Self-regulated learning and academic achievement. Theoretical perspectives (pp. 125-151). Lawrence Erlbaum Associates.
Schunk, D. H., & Usher, E. L. (2013). Social cognitive theory and motivation. In R. Ryan (Ed.). The Oxford handbook of human motivation (pp. 13-27). Oxford University Press.
Sins, P.H.M. (2023). Zelfregulerend leren gaat niet vanzelf. Maar hoe dan wel? Openbare les. Hogeschool Rotterdam.
White, M. C. (2017). Cognitive Modeling and Self-Regulation of Learning in Instructional Settings. Teachers College Record, 119(13), 1-26. https://doi.org/10.1177/016146811711901304
Zimmerman, B. J. (2013). From cognitive modeling to self-regulation: A social cognitive career path. Educational Psychologist, 48(3), 135-147. https://doi.org/10.1080/00461520.2013.794676
Deel deze pagina
Uitgelicht
