Dalton Avontuur

Interview met twee nieuwe daltonopleiders: Jolein Dijkema en Rianne Timmermans

Het daltononderwijs groeit. Er zijn in ons land zo’n 400 daltonscholen. Op al die scholen is er behoefte aan daltonscholing. De afgelopen jaren is echter een aantal daltonopleiders met pensioen gegaan en zijn verschillende pabo’s gestopt met het bieden van dalton als keuzevak, waarbij studenten al tijdens hun opleiding het daltoncertificaat kunnen behalen. Daarom is het verheugend nieuws voor de vereniging dat twee jonge ‘daltonianen’ uit het noorden van het land het lef getoond hebben om eigen daltonopleidingen aan te gaan bieden. In dit artikel maken we kennis met de twee opleiders achter Dalton Avontuur, het nieuwe nieuw daltonopleidingsinstituut dat onlangs de opleidingslicentie van de Nederlandse Dalton Vereniging verkregen heeft. 

Kinderen moeten krijgen wat ze verdienen

“Het was een zorgzaam gezin, waarin mijn zus en ik zijn opgegroeid,” stelt Jolein Dijkema (1992). “Mijn moeder is kinderverpleegkundige en mijn vader werkte in de bouw. Hij is later leraar bouwtechniek geworden. Mijn ouders hielden ons voor dat als je hard werkt, je er wel komt. We werden vrij gelaten, ook in de keuzes van wat we wilden doen en leren.”

De tijd op de lagere school was voor Jolein geen pretje. “Het was een kleine school. Zo hadden we in groep 8 maar zes leerlingen en vanwege het lerarentekort hebben we het voor lange periodes moeten doen met invallers. Daardoor werd er ook niet adequaat gehandeld toen ik gepest werd. Mijn ouders zijn dan ook heel wat keren op school komen praten.”

Hoewel in een rapportje, dat Jolein als kleuter kreeg, geschreven stond dat ze een ‘echte’ juf was, heeft ze als leerling op het vwo lang gedacht dat ze naar de universiteit zou moeten gaan. Maar toen ze met haar vader eens een scholenmarkt bezocht, wees hij haar op de stand van de pabo: “En dit dan? Je moet vooral gaan doen wat je leuk vindt en waar je hart naar verlangt. En als je later meer wilt en kunt, dan komen er vanzelf nieuwe uitdagingen op je pad!”

“En hoewel ik als leerling zelf dus niet echt van het onderwijs ‘genoten’ had, viel toen het kwartje. Die eigen ervaringen hebben me wel de grondhouding gegeven dat het mij niet gaat overkomen dat kinderen bij mij in de klas, niet zullen krijgen wat ze verdienen, ongeacht hun achtergronden.”

Jolein werkte op verschillende (dalton)scholen; ze bouwde ervaring op als daltoncoördinator en werd voorzitter van het daltonregiobestuur en is redactielid van DaltonVisie. Het werk voor haar eigen bedrijf Dijkema Onderwijsadvies en voor Dalton Avontuur combineert ze een aantal dagen met het leraarschap. “Mijn bedrijf zit nog in een opstartfase. Ik pak verschillende klussen aan en vind nog alles leuk om te doen: het jonge kind, rekenen, het verbeteren van de kwaliteitsstructuur op scholen. Er is nog niet echt een specialisme dat zich uitkristalliseert.”

Ondernemen is de norm

Joleins partner in Dalton Avontuur is Rianne Timmermans (1987). Zij komt uit een ondernemersgezin. “Hoewel ik mocht worden wie ik wilde zijn en ik ondersteund ben door mijn ouders toen ik wist dat ik juf wilde worden, werd het halen van een middenstandsdiploma ons – bij wijze van spreken – met de paplepel ingegeven!”

Die drive van het ondernemen komt Rianne nu goed uit. “Ik ben niet bewust ‘op z’n daltons’ opgevoed, maar heb thuis – in mijn eigen ontwikkeling – dalton wel in haar essentie mogen ervaren. Van huis uit heb ik meegekregen dat niks onmogelijk is. Alles kan! Maar wel binnen de gepaste grenzen van normen en waarden en van het beleefd blijven. Mijn ouders waren open, stimuleerden me vragen te blijven stellen en hebben mijn nieuwsgierigheid voortdurend aangewakkerd.” De pedagogische aanpak op de Tweemaster in Winschoten – de basisschool die Rianne zelf volgde – strookte met die van haar ouders. Het voeden van de nieuwsgierigheid van kinderen stond hoog in het vaandel. Rianne was er op haar plek. Extra leuk, dat de school later een daltonschool geworden is.

“Vrijheid en het voeden van nieuwsgierigheid is ook de basis van waaruit mijn man en ik onze drie kinderen opvoeden. In principe kan alles en als je iets nog niet kunt, kun je het leren.” Vanuit die principes heeft Rianne ook voor de klas gestaan en haar rol als directeur op verschillende scholen vervuld.

De pedagogische waarden die Rianne van huis uit meekreeg, zijn ook de basis in de opvoeding van de kinderen op school en in het werk dat zij verricht en verricht heeft als directeur op scholen. “Je leeft het voor dat iedereen mag zijn wie ze zijn en probeert iedereen in zijn kracht aan te spreken. Of het nu gaat om je eigen kinderen, de leerlingen op school of over collega’s met wie je samen een schoolteam vormt.”

Dat dit niet altijd vanzelfsprekend is en dat dit proces van zijn wie je bent soms ingewikkeld is, heeft Rianne ervaren in gesprekken met kinderen. “Ik vind het schrijnend als je van een kind te horen krijgt: ‘Iedereen zegt dat je mag zijn wie je wilt zijn, maar dat geldt niet voor mij!’ Ik vind het belang ogen en oren open te hebben, leerlingen en leraren zelf na te laten denken, zelfsturend te laten zijn en het gesprek te voeren wat daarvoor nodig is. Zo sta ik voor een groep kinderen, maar heb ik ook teams in een lerende setting gekregen en in moeilijke situaties door visitaties geleid. De daltonkernwaarden komen voor mij in dit soort processen steeds samen.”

Rianne richtte een eigen bedrijf op, Timmermans Onderwijs & Advies. Hier houdt ze zich met name bezig met rekenverbetertrajecten. Ze ondersteunt ook directeuren bij het sturen op resultaten en coacht leerkrachten in de dagelijkse praktijk middels coaching ‘on the job’.

Waar een tienminutengesprek al goed voor is

De vraag hoe de twee opleiders van Dalton Avontuur elkaar ontmoet hebben, levert een glimlach op. “Jolein was de juf van onze jongste,” lacht Rianne. De vrolijkheid waarmee Sanne destijds als jongste kleuter van school kwam, maakte ons thuis nieuwsgierig. Wat doet die juf? Wie is dat? En omdat het als een tierelier ging met Sanne, spraken we – hoewel dat eigenlijk niet de bedoeling was – tijdens het eerste tienminutengesprekje al snel over andere zaken. Mijn man was erbij. In de auto naar huis terug zei hij: ‘Nou jij hebt een nieuwe missie gevonden, met die Jolein!’ En daar had hij gelijk in.”

Het gesprek ging over dalton en over hoe Jolein dat vormgaf. Maar er werd ook gesproken over dat Jolein eigenlijk nog veel meer wilde, dat ze op school collega’s adviezen wilde geven en ook meer scholen wilde helpen. Jolein stelde dat ze meer te bieden had en invloed wilde hebben om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Toen Rianne vertelde over het hebben van een eigen bedrijf en hoe zij zo invloed had op de onderwijsverbetering bij verschillende teams, kwam er bij Jolein schoorvoetend uit: “Wat jij doet, is eigenlijk mijn grote droom!”

“Rianne heeft het dus bij mij aangewakkerd om voor mezelf te beginnen,” stelt Jolein. “Ik dacht nog te veel in termen van ‘later als ik groot ben, dan…’. Maar je moet soms het lef hebben om een stap te zetten. Als je een droom hebt, dan moet je kansen grijpen en proberen die te realiseren. Pak aan en zie waar je terecht komt!”

De mooiste bloemen groeien langs de rand van het ravijn

“Er zijn geen daltonopleiders meer in het noorden, wel opleiders die voor daltonscholingen naar het noorden komen,” zegt Rianne. “We focussen ons daarom in eerste instantie op de eigen regio en denken daar het nodige te kunnen bieden. We denken overigens ook wel, dat meer diversiteit van aanbieders van scholingen voor de hele vereniging en in het hele land waardevol is.”

“We zijn jong en willen het anders gaan doen: mensen meenemen in een avontuur,” stelt Jolein. “Dat avontuur kan in jezelf liggen, als leraar, maar ook in de kinderen in je klas of in je rol als leidinggevende. Je open stellen en meegaan in zo’n avontuur vraagt om lef. Elk avontuur heeft immers een ongewisse uitkomst.”

Deelnemers werken in onze opleiding aan zes verschillende experimenten. De onderwerpen daarvoor komen op je pad. Ze ontstaan door met elkaar na te denken, door met elkaar het gesprek aan te gaan en door elkaar ‘aan’ te kijken en samen op reis te gaan. Zo vormen zich eigen visies, die doorleefd worden. De vraag hoe visies vervolgens in de eigen praktijk vorm krijgen, geeft richting aan de experimenten. En ja, vaak groeien de mooiste bloemen langs de randen van het ravijn. We gaan soms over ongeplaveide paden.”

“We vinden deze opzet passen bij dalton,” stelt Rianne. “Het gaat om kennis geven en kennis delen, maar wat iedereen met de theorie doet, mag divers en verschillend zijn. Het is een kwestie van de knapzak vullen met kennis waarmee je het avontuur aan kunt gaan. Welke gereedschappen je dan nodig hebt, ervaren we in het proces.”

“We geven wel leeswerk, maar pakken het boek er in de bijeenkomsten niet letterlijk bij! We hopen op mooie gesprekken en die krijg je met opdrachten die vrijer zijn. Dan krijg je discussies. Onze bijeenkomsten moeten vooral de deelnemers iets opleveren. En omdat we steeds vanuit het kindperspectief willen werken – wat kan ik (als leraar) doen om ervoor te zorgen dat jij (het kind) …  –, beginnen we met het lezen van het kinderboek Expeditie Dalton. Later pakken we er ook Dalton: LEF PO bij. Het mooie van de bijeenkomsten is dan dat je samen bent en nieuwe ervaringen samen kunt delen. Steeds gaat de belangstelling uit naar wat je ervaren hebt en wat je ervan meeneemt.”

Parkhurst en de kernwaarden

“We hechten aan het voorbeeld dat Parkhurst ons gegeven heeft,” stelt Rianne. “We zien haar als een waardevolle docent, die het verschil maakte voor kinderen. Het gaat om het opdoen van echte ervaringen. Voor ons is daarbij de kernwaarde reflectie essentieel.”

“Het gaat erom vragen te durven stellen, maar ook om te leren de goede vragen te stellen,” vult Jolein aan. “In reflectieve gesprekken openbaren zich de verschillen tussen leraren. Het is dan ook aan jezelf om antwoord te geven op de vraag welke kennis en gereedschappen nodig zijn en welke vaardigheden ontwikkeld moeten worden als je het avontuur aangaat en experimenteert. We willen gereedschappen aanbieden, maar leraren moeten daar zelf ervaring mee opdoen en zichzelf steeds de vraag stellen: wat ga ik daar nu mee doen?” Reflectievaardigheden moeten studenten wendbaar en flexibel inzetten en dat vraagt van de anderen, maar ook van de opleiders om een ‘nieuwsgierige ander’ te zijn. We helpen elkaar met het bieden van een andere blik, met suggesties voor andere mogelijkheden. Ik kan dat niet, moet dan onmogelijk zijn!”

Jolein vertelt verder dat ze elke opleidingsdag de deelnemers ook vragen om parels en puzzels mee te nemen en om te bedenken wat ze van de dag mee terug nemen. “Zulke reflectieve opdrachten gaan bijvoorbeeld over de vraag of dat het leven van de leerlingen anders zou maken. Het gaat nooit over of iets wel of niet goed is.”

‘Listen to silence, it has a lot to say.’ “Deze uitspraak van de Perzische dichter/filosoof Jalal ad-Din Rumi hanteren we als een soort leidraad,” vertelt Rianne. “Vertragen en stil staan bij hoe jij de wereld ziet, daar gaat reflectie over. Zo zit het gedachtegoed in elkaar. Als je er eens even uitstapt en in stilte nadenkt, dan hoor je iets en komt wat je leest binnen. Dan ontdek je vaak een andere kant, maar je hebt wel tijd en ruimte nodig om uit de vluchtigheid te komen. Dan ook denk je na om ideeën of zienswijzen over te nemen, of juist niet. Voor ons is dat de essentie van hoe mensen zich blijven ontwikkelen. Het is nooit af en nooit goed genoeg. In de opleiding vragen we ervoor open te staan om zo naar jezelf te gaan kijken. Leren is nooit een quick win.”

Dat reflectie als de essentie van dalton wordt gezien, betekent ook dat er volop aandacht moet zijn voor het leren reflecteren door leerlingen. Ook zij moeten leren om te praten, zelfs leren dat ze mogen praten of tekenen. En als ze dat maar vaak genoeg doen, kan het ook sneller. Rianne lacht erbij als ze terugdenkt hoe haar dochter thuis over reflectie sprak: “We moeten met lollystokjes aangeven hoe we ons in de klas voelen. Kan de juf dat dan niet aan ons zien? En kan ze daar niet gewoon naar vragen? Als je het perspectief van kinderen als uitgangspunt neemt, dan zul je zien dat ze ons soms op zo’n mooie manier een spiegel voorhouden.”

Toekomstplannen

Rianne en Jolein stellen: “Eerst gaan we maar eens scholingen verzorgen in de eigen regio voor daltonleraren. Vanaf komend schooljaar willen we ook uitbreiden naar de opleidingen voor daltoncoördinatoren en -leidinggevenden. Uiteindelijk we hebben het idee om in de toekomst alle opleidingen aan te gaan bieden. We denken ook dat we wat kunnen betekenen voor het verbinden van scholen en dan niet alleen tussen scholen in het po, maar ook tussen po en vo. We moeten daltononderwijs veel meer met elkaar vieren en de waarde ervan laten zien en uitdragen.”

Achter de schermen zijn we ook al bezig met het opnemen van podcasts. Als het goede gesprek in de cursussen de basis vormt, dan is de podcast daarvoor natuurlijk ook een aardig middel.”

Meer informatie

www.daltonavontuur.nl

https://www.linkedin.com/company/dalton-avontuur

René Berends *)

*) René Berends is eindredacteur van DaltonVisie en onderzoeker in het lectoraat Vernieuwend Onderwijs van Saxion hogeschool.

Berends, R. (2025). Dalton Avontuur. Interview met twee nieuwe daltonopleiders: Jolein Dijkema en Rianne Timmermans. DaltonVisie13(17).