De levende praktijk: Dalton in drie kwartier

Als schoolleider heb ik het voorrecht om soms even los te breken van de waan van de dag en een rondje door de school te lopen. Ik kan uren praten over Daltononderwijs; ik beschrijf, benoem en licht het 'waarom, hoe en wat' toe aan nieuwe ouders, stagiaires of het bestuur. Maar de echte magie, de essentie van ons onderwijs, die zie, hoor en voel je pas in de klas.

Laatst nam ik drie kwartier de tijd voor zo'n ronde. Drie kwartier die perfect illustreert waarom ons werk zo waardevol is.

Ik stap binnen bij groep 3. Het is een omschakelmoment: het tussendoortje gaat de tas in, de rekenles begint. We hebben het momenteel veel over basisvaardigheden, en rekenen is daarin cruciaal. Maar wat ik hier zie, is de fundamentelere vaardigheid die daaraan voorafgaat: de routine die leidt tot een leerhouding. Met weinig woorden van de leerkracht weten veel kinderen het al: rekenboekje op de hoek van de tafel, potlood en gum erop. Terwijl deze routine landt, richt de leerkracht zich tot één tafelgroepje. Ze complimenteert de leerlingen die, volledig uit zichzelf, een ander helpen die nog zoekende is. Ze noemt de woorden 'gedeelde verantwoordelijkheid' natuurlijk niet, maar ze stimuleert het wel. Dat is verantwoordelijkheid en samenwerking in de puurste vorm.

Daarnaast, in het lokaal van groep 3-4, tref ik een prachtig gedifferentieerd beeld. De leerlingen van groep 3 zijn geconcentreerd aan het werk aan hun taak. Groep 4 maakt zich klaar voor – als oud-wiskundedocent toch altijd een hoogtepunt – de rekeninstructie. De tafel van 2 staat op het programma. Terwijl de leerlingen van groep 3 rustig door schrijven (al zie ik vanuit mijn ooghoek sommige stiekem meespieken), geeft de leerkracht een korte instructie. Dan volgt de verwerking: de kinderen van groep 4 lopen kriskras door de groep naar voren en oefenen samen, al springend, de tafels in. Het mooiste? De leerlingen van groep 3 kijken niet op of om. Ze zijn taakgericht, zelfstandig en laten zich niet afleiden. Dat is effectiviteit: twee groepen, twee verschillende doelen, in één ruimte, zonder elkaar te storen.

Tot slot groep 4. Ik kom binnen tijdens een van de drie blokken 'taaktijd' die zij op een dag hebben. Hier zie je vrijheid en verantwoordelijkheid tot leven komen. De kinderen hebben vanmorgen op een groot planbord zelf gekozen welke taken van hun taakkaart ze op welk moment zouden gaan doen. De een werkt aan taal, de ander aan spelling, een derde werkt aan het 'keuze-werk'. De leerkracht loopt observerend rond, beantwoordt een vraag bij een leerling en geeft een compliment. Dit is een leeromgeving om van te smullen. De reflectie ('Waar heb ik moeite mee en zou hulp kunnen gebruiken? Wat vind ik leuk en wil ik daar juist mee beginnen of eindigen?') begint al bij het plannen en loopt door in de uitvoering. De autonomie, de voelbare competentie en de warme relatie tussen leerkracht en leerling zijn hier overduidelijk zichtbaar.

In die drie kwartier zag ik geen losse flodders, ik zag een doorlopende lijn van zelfstandigheid, een cultuur van verantwoordelijkheid en functionele samenwerking. Dat is de winst van Dalton. Het is geen methode, het is een levende praktijk die we elke dag samen vormgeven. Wat een eer dat ik hier onderdeel van mag zijn.

Jody van den Berg
Bestuurslid NDV