Het DaltonVisieSpel!

Anne Nohl – Overpelt, Floor van Lieshout en Saskia Franken – de Zoete *)

Speels, verdiepend, verbindend. Voor iedereen in het basis- en voortgezet onderwijs die werkt vanuit de daltonvisie is er nu een gezelschapsspel dat je uitdaagt na te denken over jouw eigen ideeën over daltononderwijs.

Eind september is hét spel voor daltondocenten uitgekomen: het DaltonVisieSpel! Dit spel is ontwikkeld om daltonmedewerkers in het basis- en voortgezet onderwijs op een speelse manier met elkaar in gesprek te laten gaan over hun eigen persoonlijke visie op daltononderwijs. In dit stukje vertellen we als makers van dit spel iets meer over het spel en de totstandkoming ervan.

Al een paar jaar werken we in onze regio in Zuid-Holland met een viertal scholen samen aan de opleiding voor het certificaat ‘Daltondocent VO’. Binnen deze opleiding hadden we behoefte aan een werkvorm die de cursisten stimuleerde hun persoonlijke visie op daltononderwijs onder woorden te brengen. Daarnaast wilden we ook dat de cursisten elkaar op een leuke manier beter leerden kennen. We bedachten een spel waarbij de spelers naar aanleiding van vragen hun gedachten over onderwijs moesten onderbouwen: het idee voor het DaltonVisieSpel! was geboren.

Na flink wat brainstormen, knippen en plakken lag er een eerste versie, die we uitgetest hebben op onze daltontweedaagse voor de cursisten. We zagen de spelers enthousiast met elkaar over daltononderwijs praten, precies wat we wilden!
Al snel kwamen we tot de conclusie dat dit spel op veel meer plekken in te zetten was. Het is inmiddels gespeeld met directies, op studiedagen en zelfs al met leerlingen.

Omdat we merkten dat het spel echt goed werkte, besloten we op zoek te gaan naar een manier om het makkelijk voor andere scholen beschikbaar te maken. We vroegen de Nederlandse Daltonvereniging om hierover mee te denken. Zo kwamen we in contact met Vera Otten – Binnerts en Jody van den Berg die meedachten over de adaptatie van het spel voor de collega’s in het primair onderwijs. En de NDV zorgde dat we terecht kwamen bij Lenard Wolters van de uitgeverij Leonon Progressive Education. Lenard was heel enthousiast om het spel uit te geven, omdat het een mooie aanvulling is op de andere daltongerelateerde producten die hij aanbiedt (vooral boeken, bijvoorbeeld de boeken Dalton: LEF! PO en VO).

Onder leiding van Lenard is in de zomervakantie van 2025 de vormgeving van het spel tot stand gekomen. In de doos zit een groot spelbord in de kleuren blauw, roze, turquoise, groen en paars – de kleuren van de visieroos uit Dalton: LEF. Ook de kaarten met de vragen zijn in die kleuren. Daarnaast zitten er nog een dobbelsteen en vijf pionnen bij, zodat het spel met maximaal vijf mensen te spelen is.

In het spel is het de bedoeling als eerste over de finish te komen door het gooien van de dobbelsteen, lopen met je pion en het reageren op de vragen of stellingen van de vakjes die je passeert. Daarbij is de belangrijkste eis dat je je reactie goed onderbouwt met argumenten. De ervaring leert dat de kaartjes al snel aanleiding geven tot een goed gesprek over daltononderwijs, precies wat de eigenlijke bedoeling van het spel is.

Het spel is gericht op een denkbeeldige ideale school. Dat maakt dat je snel in gesprek komt over hoe je het onderwijs graag zou zien. Dit maakt dat er vaak heel leuke, grappige en positieve uitwisselingen van ideeën ontstaan. De kaarten zijn verdeeld over vijf categorieën. ‘Duivelse Dilemma’s’, waarbij je moet kiezen tussen twee situaties die je allebei nooit zou kiezen, zoals: “Leerlingen werken nooit samen of leerlingen werken altijd samen, zelfs bij toetsen.”
Er is een categorie ‘Scherpstellingen’ waarin je moet reageren op een stelling zoals: “Elke daltondocent moet binnen twee jaar een daltoncertificaat hebben.”
De derde categorie is ‘Wat vind jij?’ waarin je een wat meer open vraag krijgt zoals: “Is daltononderwijs geschikt voor elk kind?” Dan is er nog een categorie ‘Durven dromen’, waarin je nadenkt over hoe jouw denkbeeldige ideale school eruit zou zien: ”Wat voor vak/leergebied zou jij aan jouw school toe willen voegen?” De laatste categorie is die van de ‘Trivia’ – vol met onmogelijke vragen over feitjes rondom daltononderwijs. Onlangs is het spel gespeeld door ongeveer 80 schoolleiders en daltoncoördinatoren uit het VO. Wat is het mooi om te zien dat binnen twee minuten iedereen aan het praten is over onderwijs. Al snel gaan deze gesprekken de diepte in. Er wordt gefilosofeerd, gediscussieerd en ook veel gelachen.

Kortom, we denken dat dit spel een zinvolle activiteit is voor elke daltonschool. En dat denken we als makers niet omdat we er iets aan verdienen. Dat is namelijk niet zo: een eventuele winst gaat naar de uitgeverij, die ook het financiële risico heeft genomen.

Het fysieke bordspel is nu uitontwikkeld, naar de verwerking ervan zeker nog niet. We hebben plannen om het uit te breiden met een aantal lesbrieven, die je helpen het op verschillende momenten in te zetten. Deze lesbrieven zullen worden voor iedereen bereikbaar gepubliceerd worden op de site van de NDV: dalton.nl.

Je kunt het spel bestellen via: https://www.leonon.nl/book/CUSTDaltonvisiespel-daltonvisiespel.html

*) Anne Nohl – Overpelt is docent aan Dalton College Voorburg. Floor van Lieshout en Saskia Franken – de Zoete zijn docenten aan het Erasmus College in Zoetermeer. Ze zijn alle drie betrokken bij scholingstrajecten voor daltononderwijs.

Nohl-Overpelt, van Lieshout, & Franken-de Zoete (2025). Het DaltonVisieSpel! DaltonVisie13-29.