Waar het daltononderwijs haar naam aan ontleent

Dalton, Massachusetts

Fred Schmale *)

Mijn vakantieplannen waren in de zomer van 2005 al gereed. Ik wilde naar het oosten van de USA en van Canada. Het zou een bijzondere trip worden!

In het jaar 2000 ontmoette ik Noor en Emlen Faerber in de aula van de Dalton in Den Haag. Het was april en de festiviteiten voor het 75-jarig jubileum waren in volle gang. Noor was oud-leerlinge van de Dalton (examenjaar 1956) en had haar Em, op dat moment in het leger van de USA en gestationeerd in Duitsland, ontmoet tijdens een vakantie. Noor en Em waren de vriendelijkste en meest enthousiaste mensen die ik in tijden had ontmoet. Het bleef dan ook niet bij die ene ontmoeting, we zouden elkaar in de jaren erna minstens één keer per jaar ontmoeten en het was altijd even gezellig.

Noor en Em woonden bij Hartford in Connecticut, nog geen 200 km van Boston af en het lag voor de hand om een paar dagen bij hen te verblijven. Dat was een uitermate prettig en gezellig verblijf in Hartford met onder meer dus ook een bezoek aan Dalton, Massachusetts. De plaats waar het allemaal begon, de plek waar Helen Parkhurst in het begin van de 20^ste eeuw haar uit nood geboren ‘laboratory plan’ uitvoerde. Het is dan ook niet moeilijk om te raden waar de naam van het type onderwijs van onze school in Den Haag vandaan kwam.

Op donderdag 20 juli, een zonnige dag met een maximum temperatuur van 30^oC ging ik op pad, uiteraard met Noor en Em en Gineke, mijn vrouw. Van Hartford via de 91 langs Springfield, bij Northampton de 9 naar Williamsburg en Pittsfield. Na in totaal 90 minuten rijden, kwamen we in Dalton, een stadje met een paar duizend inwoners. Onderweg lazen we in de Lonely Planet dat in Dalton de Crane Paper Mill (fabriek) staat, waar al vele jaren het papier wordt gemaakt voor de Amerikaanse bankbiljetten. Ik neem aan dat we Crane niet verantwoordelijk kunnen stellen voor het feit dat die biljetten qua afmetingen en kleur zo veel op elkaar lijken dat je bij elke uitgave hoopt dat je niet een twintigje hebt verward met een biljet van één dollar.

We gingen op zoek naar de ‘roots’ van het daltononderwijs. Dus zochten we naar de lokale High School. We vonden er inderdaad één, een redelijk modern gebouw (jaren 70?) met de bekende enorme parkeerplaats ervoor die zo kenmerkend is voor de Amerikaanse High Schools. In de USA mogen 16-jarigen immers een auto besturen en de school is nooit dicht bij huis.

De school was open, ook niet verwonderlijk omdat zo’n beetje iedere Amerikaanse High School een Summer School heeft, onderwijs voor wie dat wil, georganiseerd door speciaal daarvoor in het leven geroepen organisaties. Vol optimisme liep ik naar de office en sprak een daar aanwezige mevrouw aan. Of zij wist van het daltononderwijs dat in haar fraaie stadje in 1920 is gestart door de toenmalige schooljuf Helen Parkhurst?

Het antwoord dat ik kreeg, was een volkomen verbijsterde blik. Waar heeft die man het over?, sprak het gezicht van de mevrouw. Na een tijdje was ze weer bij haar positieven en tot enig gestamel in staat om mij te vertellen dat ze geen idee had waar ik het over had. Ik moest maar naar de Town Hall gaan en daar vragen.

De weg werd ons gewezen door een weer volledig herstelde mevrouw. Dus gingen we naar de Town Hall, een overigens redelijk fraai gebouw uit ca 1860. Geen parkeerplaats ervoor, maar het was niet lastig om een parkeerplekje te vinden in de straat bij het gebouw.

Naar binnen en weer naar een kantoor. Dezelfde vraag en dezelfde reactie: nooit van daltononderwijs of Helen Parkhurst gehoord. Maar misschien wisten ze bij de Dalton Historical Commission op de tweede etage meer.

De trap naar boven was prima te doen en we gingen het kantoor van de plaatselijke historici binnen. Daar troffen we een uitermate vriendelijke mevrouw van rond de 40 met een tweetal hoogbejaarde medewerkers. De jongere mevrouw richtte zich tot ons en ik stak voor de derde maal van wal.

Mijn gesprekspartner, haar naam bleek Louisa te zijn, raakte direct in een staat van verregaande opwinding. Dat was nog eens wat in haar altijd zo rustige kantoor: een bijzonder verzoek. Ze kleurde spontaan rood en begon in hoog tempo te praten: “Was mijn moeder maar hier, ze is er altijd op donderdag, maar toevallig vandaag niet. Ze weet zoveel en ze zou beslist een antwoord hebben geweten op onze vragen.”

De bejaarde mevrouw werd aan het bellen gezet, waar ze zich op bewonderenswaardige wijze van kweet, zeker gezien haar overduidelijke doofheid. Maar de moeder van Louisa bleef onbereikbaar. De oude man dook met voor een zo’n oud persoon bewonderenswaardig tempo de archieven in, allemaal stoffige dozen, en kwam zowaar binnen enkele minuten met een artikel over het daltononderwijs tevoorschijn.

Louisa wist intussen niets beters te doen dan te zoeken naar allerlei gadgets van het leuke plaatsje Dalton. Ze kwam met een mok, met een gedenkbord, met een gedenktegel, met een gedenkboek, allemaal van het bicentennial van 1984 (toen het 200-jarig bestaan van het plaatsje Dalton werd gevierd) en verder ook nog een plattegrond van Dalton uit de 19^e eeuw.

Er werd een kopietje gemaakt van het artikel. De oude onderzoeker vond vervolgens ook nog allerlei afbeeldingen van de High School van Parkhurst. De school werd in 1890 gebouwd (geheel uit brick opgetrokken), maar brandde op 4 juli 1932 tijdens ‘independance day’ volledig af.

In het jubileumboek werden vervolgens op pagina 82 zowaar 20 regels over Parkhurst en haar systeem ontdekt. De vertaling ervan geef ik aan het eind van dit artikel.

En dan, tot slot, nog dit: de mecenas die Helen Parkhurst naar Dalton haalde, was mw. W. Murray Crane, de vrouw van de directeur van de Paper Mill. Dat was blijkbaar iemand met moderne ideeën over onderwijs. We zijn haar eeuwig dankbaar.

Literatuur

NB Ernest Jackman publiceerde al in 1920 over zijn ervaringen met het ‘laboratory plan’ op zijn school in het tijdschrift The School Review.

Jackman, E.D. (1920). The Dalton Plan. The School Review28 (9), pp. 688-696.

*) Fred Schmale is oud-docent en conrector van Dalton Den Haag. Dit artikel is eerder gepubliceerd in een eigen uitgave van Dalton Den Haag.

Schmale, F. (2025). Waar Dalton haar naam aan ontleent. DaltonVisie13(26).