Dalton LEF: VO – boekbespreking

Dalton: LEF VO is een informatief boek dat zich richt op daltondocenten die werkzaam zijn in het voortgezet
onderwijs. In dit artikel wordt het boek besproken.

Dalton: LEF VO biedt handvatten om de daltontheorie te vertalen naar de eigen onderwijspraktijk. Het boek is de opvolger van een versie die voor het primair onderwijs geschreven is (Dalton: LEF PO). Lange tijd hebben leraren uit het voortgezet onderwijs die versie gebruikt om inspiratie en informatie te vinden. Het meest recente overzichtsdocument voor de doelgroep vo dateert uit 1962. Er waren wel wat losse artikelen, die onderling uitgewisseld werden, maar deze waren niet allemaal dalton-gerelateerd en zelfs niet allemaal gericht op vo. Het boek voorziet dan ook in een behoefte.

Over de auteur

René Berends was lange tijd werkzaam bij Saxion hogeschool in Deventer. Hij werkte daar aan de pabo en als daltonopleider en was als onderzoeker verbonden aan het lectoraat Vernieuwend Onderwijs van Piet van der Ploeg en later Patrick Sins. Hij heeft onderzoek gedaan in New York naar de geschiedenis van Helen Parkhurst, heeft ruime ervaring in het daltononderwijs en is auteur van meerdere publicaties over dit onderwerp. Hij heeft de afgelopen jaren veel dalton vo-scholen bezocht en materialen en werkwijzen op scholen en op hun websites geïnventariseerd, die in het boek als praktische voorbeelden veelvuldig terug te vinden zijn. René is eindredacteur van DaltonVisie en lid van de ‘board’ van Dalton International. Hij neemt regelmatig deel aan inhoudelijke bijeenkomsten van het Dalton Netwerk Opleiders (DNO).

Opbouw van het boek

Qua vormgeving is het een duidelijk herkenbaar boek in dezelfde lijn als de po-versie. Het boek telt 280 pagina’s. De doelgroep is divers: het boek is zowel geschikt voor nieuwe docenten in het daltononderwijs, maar ook voor meer ervaren docenten, als ook voor andere medewerkers binnen de school.

Er is gekozen voor een overzichtelijke indeling van de hoofdstukken en daarbinnen voor een terugkerende opbouw in de paragrafen. Na een korte inleiding over de algemene opdracht voor de doelgroep, worden achtereenvolgens de geschiedenis, de visie, de kernwaarden en de betekenis voor de organisatie van het onderwijs en de school besproken. Binnen ieder hoofdstuk is steeds een afsluitende paragraaf ‘aan de slag’ te vinden waarmee de lezer de stof kaDn verwerken. Het boek is geschreven in afwisselend zakelijke en spreektaal en is voor alle doelgroepen goed toegankelijk. Er staan duidelijke illustraties in, die de tekst visueel ondersteunen en die het boek een prettig aanzien geven. Door gebruik te maken van verschillende kleuren tekst is in één oogopslag te zien of het de hoofdtekst betreft, een quote, een verdiepende tekst (‘daltonPlus’) of een casus. De cases zijn actueel en goed passend bij de besproken onderwerpen.

Tot slot is het handig dat het boek geen dwingende vaste volgorde kent: de lezer kan van onderwerp naar onderwerp springen.

Inhoud

Na een algemenere inleiding over de opdracht voor de medewerker op dalton vo-scholen en over hoe te bepalen hoe het ‘goede’ goed te doen is, volgt in hoofdstuk 2 en 3 een prachtig en uitgebreid verslag over het leven van Helen Parkhurst en de geschiedenis van dalton buiten en binnen Nederland.

Het hoofdstuk over Visie geeft de lezer via een beschrijvingskader handvatten om zelf tot een visie te komen zonder dat een daltonvisie aan de lezer wordt opgelegd. Het wegblijven bij een voorschrijvend model en het weergeven van diverse perspectieven maken dit hoofdstuk voor vele doeleinden en doelgroepen geschikt. Het geeft handvatten om op eigen wijze en vanuit de eigen functie te werken aan de vorming van ‘fearless human beings’.

Hoofdstuk 5 gaat nader in op de kernwaarden: de geschiedenis en de hedendaagse betekenis ervan. De frequente verdiepingsteksten (DaltonPlus) en het feit dat de kernwaarden zowel worden weergegeven in de vorm pedagogische doelen, maar ook als een praktisch pedagogisch, didactisch en organisatorisch instrumentarium geven de lezer hier extra stof tot nadenken.

In hoofdstuk 6 staan de verschillende partijen centraal die bij een vo-school betrokken zijn. Onder andere het perspectief van leerlingen, ouders en het onderwijs ondersteunend personeel komen aan bod. Het hoofdstuk gaat nog iets verder en ook dieper in op actuele thema’s. Na in de volgende hoofdstukken dieper in te gaan op organisatie en curriculum wordt in het laatste hoofdstuk de blik juist weer verruimd naar buiten Nederland en naar de toekomst.

Mening

Dit boek is niet te vergelijken met een ander actueel daltonoverzichtsboek voor het vo. Het is de enige in zijn soort. Alleen vanwege het feit dat er nu een dergelijk boek is, maakt het al bijzonder waardevol. Het sluit aan bij de behoefte en werkwijze van docenten en andere bij het voortgezet daltononderwijs betrokken partijen, is prettig om te lezen (in eigen gekozen volgorde), mooi en duidelijk geïllustreerd, heeft een duidelijk hbo⁺-niveau, is niet teveel voorschrijvend en blijft gelukkig weg van een pabo-achtige uitstraling.

Het is prettig dat er ook actuele thema’s in worden besproken en dat er voorbeelden uit de dagelijkse praktijk in staan. Dat is meteen ook een (klein) nadeel, want voor voorbeelden vanuit een voortschrijdend inzicht zal er een nieuw boek moeten komen, of wellicht een online plek voor nieuwe uitwerkingen.

Zo’n online plek is er al wel voor het boek: www.focusopdalton.nl. In het boek wordt daar ook herhaaldelijk al naar verwezen. Het is nog wel een tekortkoming dat deze website nog onvoldoende gevuld is. Daar wordt echter aan gewerkt. 

Wie het boek goed weet te gebruiken zal ongetwijfeld tot nieuwe ideeën komen; daar biedt het ruimschoots gelegenheid toe. Als daltonopleider vind ik het boek absoluut een aanrader, vooral ook omdat er in het gebruik ervan zoveel keuzemogelijkheden liggen. Het is dan ook plezierig dat het boek de weg naar de scholen gevonden heeft. Er komt binnenkort een tweede druk uit, waarin ook wat foutjes verbeterd zijn.

Brigitte Witmus *)

*) Brigitte Witmus is, docent, daltonopleider (po en vo) en onderzoeker bij het lectoraat Vernieuwingsonderwijs van Thomas More Hogeschool.

Witmus, B. (2025). Dalton LEF: VO. Boekbespreking. DaltonVisie13(18).