I.M. Piet van der Ploeg

Afgelopen week ontvingen wij het droevige nieuws, dat onze oud-collega Piet van der Ploeg op 7 mei jl. overleden is. Piet werkte van 2006 tot 2010 in ons lectoraat bij de Academie voor Pedagogiek en Onderwijs van Saxion hogeschool. Piet was de eerste ‘daltonlector’ van het ‘daltonlectoraat’.

Onder zijn leiding gaf het lectoraat destijds de NDV een kennisimpuls over met name de historische en onderwijsfilosofische oorsprong van het daltononderwijs en de plaats van Parkhurst in de reformpedagogiek. De vele artikelen en columns van zijn hand zorgden voor verdieping en dialoog binnen de NDV. Bovendien leidde betrokkenheid van Van der Ploeg tot een inhoudelijke injectie in de visitatiesystematiek binnen de vereniging, zowel voor het po als het vo.

Van der Ploeg was in deze beginfase van het daltonlectoraat de ‘right man in the right place’. Aan zijn kennis over onderwijsethiek, onderwijsrecht (vrijheid van onderwijs en ouder/kinderrechten), als ook over de geschiedenis en filosofie van onderwijsvernieuwing en van burgerschapsvorming was binnen de vereniging grote behoefte. Deelname van de NDV in het lectoraat was dan ook een schot in de roos.

Na vier jaar verlegde Piet zijn werkgebied naar de universiteit. De pabowereld was toch niet helemaal ‘zijn’ wereld. Bovendien werden na deze eerste periode van het lectoraat de onderzoeksterreinen verlegd naar het onderzoeken van de eigenlijke daltononderwijspraktijk. De ‘roots’ van het daltononderwijs waren in kaart gebracht en met name daarbij is Piet van grote waarde geweest.  

Hoewel Piet na 2010 zijn werkterrein verlegde, heeft hij het daltononderwijs nooit helemaal losgelaten. Hij begeleidde Symen van der Zee bij zijn promotieonderzoek naar de effectiviteit van het daltononderwijs en publiceerde onder meer nog spraakmakende artikelen over de historie van daltononderwijs. Het daltonplan van Parkhurst zou toch minder origineel en vernieuwend zijn dan gedacht en in Nederland zou daltononderwijs keurig de ‘grammar of schooling’ hebben gevolgd.

Dwarsverbanden en raakvlakken bleven er daarna veel tussen de ontwikkeling van het daltononderwijs en Piets onderzoeksthema’s. Zo publiceerde hij de afgelopen jaren veel en frequent over thema’s als burgerschap en persoonswording. Binnen het daltononderwijs is van deze publicaties vaak gebruik gemaakt en wordt er doorgedacht, waarbij de nadruk ligt op kennisverwerving en het zelf leren denken om op basis daarvan verstandig te kunnen handelen.

Piet is op 14 december 1959 in Groningen geboren. Hij kwam uit een gereformeerd gezin en ging naar het Augustinuscollege in Groningen. Hoewel hij een grote begaafdheid had voor de exacte vakken, koos hij ervoor om eerst in Kampen, maar later aan de Rijksuniversiteit Groningen Godgeleerdheid (theologie) te gaan studeren. De opleiding theologie was destijds een brede opleiding, met tal van mogelijkheden om vorm te geven aan maatschappelijke en politieke betrokkenheid. Piet wisselde de opleiding in Kampen in voor die aan de Rijksuniversiteit in Groningen. Die opleiding was zakelijker, nuchter, minder gepolariseerd en wetenschappelijker.

De godsdienstpedagoog in Groningen bracht hem in contact met de onderwijsfilosoof Jan Dirk Imelman. Bij hem promoveerde Piet vervolgens in 1995 op het proefschrift ‘Opvoeding en politiek in de overlegdemocratie’ over de democratische verdeling en normering van pedagogische autoriteit.

Piet is zowel aan de Universiteit in Utrecht als aan de Rijksuniversiteit Groningen werkzaam geweest als universitair hoofddocent en onderzoeker. Zijn werkveld strekte zich uit van onderwijsgeschiedenis en -filosofie tot algemene wetenschapsfilosofie. De laatste jaren (vanaf januari 2022) was Piet lector Pedagogiek en Ethiek aan de School of Education & Society  van de Academica University of Applied Sciences (UoAS) in Amsterdam.

De laatste publicatie waaraan Piet bij heeft gedragen, betreft een boek over ‘opvoedend onderwijs’. Hierin werkt hij drie centrale problemen in het onderwijs uit: er is te weinig aandacht voor kennis en te weinig aandacht voor de vorming van het geweten en verantwoordelijkheid, en er is teveel aandacht voor eigenaarschap, eigen behoeften en eigen belangen. De remedie, aldus Piet, is opvoedend onderwijs. Tijdens een nog nader te plannen symposium zal dit werk ter ere van Piets werk gelanceerd worden.

Piet was een buitengewoon kundig en kritisch pedagogisch denker. We gedenken Piet in grote genegenheid en zullen hem dankbaar blijven voor de inzet en bijdrage aan daltonontwikkeling.

Recente podcast met Piet van der Ploeg

Belangrijke daltonpublicaties van Piet zijn:

Van der Ploeg, P. (2010). Dalton Plan: oorsprong en theorie van het daltononderwijs. Deventer: SPEUP.

Van der Ploeg, P. (2012). The dalton Plan: recycling in the guise of innovation. Paedagogica Historica: International Journal of the History of Education 49.

Van der Ploeg, P. (2014). Het Dalton Plan in Nederland en de ‘grammar of schooling’. Pedagogische Studiën, 91-4, 234-249.

Van der Ploeg, P. (2014). The salient history of Dalton education in the Netherlands. History of Education, 43-3, 368-386.

Persoonlijke herinneringen

De familie stelt het op prijs als mensen persoonlijke herinneringen aan Piet met hen willen delen:

www.memori.nl/piet-van-der-ploeg

René Berends, Symen van der Zee (DaltonVisie 13-11-1; 18 mei 2025).