Op vertrouwen kun je bouwen

Na ruim twintig jaar werkzaam te zijn geweest in het voortgezet daltononderwijs (Dalton College Voorburg), maakte ik drie jaar geleden de overstap als schoolleider van twee daltonbasisscholen (‘t Prisma te Rijswijk en de Eglantier Buiten te Delft). Deze overstap was gedreven door mijn wens om dichter bij de basis van de schoolse ontwikkeling te staan, geworteld in een daltonvisie. Met verwondering en bewondering zie ik dagelijks hoe hier, op deze basisscholen, leren en leven hand in hand gaan, gedragen door een diepgaand vertrouwen. In deze column neem ik jullie graag mee in de essentie van dit vertrouwen en hoe het vormgeeft aan inclusie, duurzaamheid, zelfregulatie en een groei-instelling.

De basis van het daltononderwijs is dat essentiële vertrouwen. Het is het fundament waarop alles rust: vertrouwen in jezelf, in je omgeving, in de ander, en in de verbinding tussen jou, de ander en de omgeving. Het is het vertrouwen in de intrinsieke motivatie van kinderen, in hun vermogen om zelfstandig te leren en verantwoordelijkheid te dragen voor hun eigen ontwikkeling. Dit vertrouwen vormt de kern van alles dat we doen en is essentieel om de drieslag van Biesta – kwalificatie, socialisatie en subjectivering – te realiseren. Ons daltononderwijs streeft niet alleen naar kennisoverdracht, maar ook naar het ontwikkelen van sociale competenties en het stimuleren van persoonlijke groei.

Dit vertrouwen manifesteert zich op verschillende manieren in de dagelijkse praktijk. In de kleuterklas zie ik het wanneer de leerkracht kinderen zelf laat kiezen met welk materiaal ze spelen, een eerste stap in het stimuleren van autonomie en het leggen van de basis voor zelfregulering. Zelfregulerend leren, een kerncompetentie in het daltononderwijs, wordt verder ontwikkeld door de schooljaren heen. In groep 3 krijgen kinderen de ruimte om zelf te bepalen in welke volgorde ze hun taken maken, zoals het lezen van een boekje of het maken van een tekening over het verhaal, wat hun verantwoordelijkheid voor hun eigen leerproces vergroot. In groep 4 leren kinderen hun eigen werk te plannen, hun voortgang te evalueren en hulp te vragen als ze die nodig hebben.

Zelfregulerend leren vraagt om goed ontwikkelde executieve functies, zoals aandacht, planning, organisatie en zelfbeheersing. In de kleuterklas worden deze functies gestimuleerd door spelletjes die aandacht, geheugen en impulsbeheersing vereisen, terwijl ze in groep 3 verder worden ontwikkeld door complexere taken, zoals het onthouden van instructies, het plannen van een werkstuk en het omgaan met afleidingen.

Voor mij is dit vertrouwen cruciaal om tot inclusief onderwijs te kunnen komen. Elk kind is uniek en verdient een onderwijsaanbod dat aansluit bij de behoeften. Vanuit een daltonvisie betekent dit dat we streven naar een leeromgeving waarin iedereen zich welkom en gewaardeerd voelt, ongeacht achtergrond, talenten of beperkingen. In de kleuterklas wordt bijvoorbeeld rekening gehouden met verschillende ontwikkelingsniveaus door differentiatie in spelactiviteiten, terwijl in groep 5 extra ondersteuning wordt geboden aan kinderen die moeite hebben met lezen of rekenen, en meer begaafde kinderen extra uitdaging krijgen. Door vertrouwen te hebben en hoge positieve verwachtingen te stellen aan de individuele capaciteiten van elk kind, creëren we een inclusieve omgeving waarin iedereen kan en mag floreren.

Deze benadering sluit voor mij naadloos aan bij het streven naar duurzame ontwikkeling, een thema dat steeds belangrijker wordt in onze samenleving. Het daltononderwijs wil kinderen niet alleen voorbereiden op een succesvolle carrière, maar ook op een duurzame toekomst. Door aandacht te besteden aan thema's als klimaatverandering, sociale rechtvaardigheid en economische gelijkheid, maken we de kinderen bewust van hun rol in de wereld en stimuleren we hen om bij te dragen aan een betere toekomst.

Om dit alles vorm te geven werken we dagelijks aan het behoud van de groei-instelling. Waarbij gedachten, gevoelens en handelingen gericht zijn op de volgende stap in de ontwikkeling. Met het besef dat wat ik of de ander vandaag nog niet weet of kan, kan of weet ik of de ander morgen mogelijk wel en anders misschien een dag of wat later…

Kortom, het daltonbasisonderwijs biedt een krachtig antwoord op de uitdagingen van de huidige maatschappelijke context als inclusie en duurzaamheid. Door te investeren in vertrouwen, autonomie, zelfregulerend leren en een groei-instelling, bereiden we kinderen voor op een toekomst waarin flexibiliteit, creativiteit en samenwerking essentieel zijn. Het is een onderwijsmodel dat niet alleen kennis overdraagt, maar ook de mens vormt. Ik ben trots en blij om een Daltonnees te mogen zijn.

Jody van den Berg
bestuurslid NDV