Daltonuren: vrijheid en effectiviteit

Tot nu toe heeft steeds de voorzitter van de NDV een bijdrage geleverd op deze plek in de Nieuwbrief. In het bestuur hebben we besloten dat we onder het motto ‘we zijn samen de NDV’ de pen voor de column aan elkaar doorgeven. Voor februari 2025 is de beurt aan Marja Out.

Onlangs kreeg ik een vraag van een middelbare school in Duitsland die al 7-8 jaar werkt volgens het daltonplan, maar zonder certificaat. De daltonpraktijk op die school heeft de laatste jaren nauwelijks verdere ontwikkeling doorgemaakt, deels door corona en organisatorische redenen. Veel leerlingen vermijden vakgebonden werk in daltonlessen en zoeken andere ruimtes op die niet bijdragen aan hun leerontwikkeling. De schoolleiding stelde voor om de daltonlessen tijdelijk aan vakdocenten te koppelen om de leerlingen kennis te laten maken met "ijverig" vakgebonden werk, zoals Helen Parkhurst het beschrijft. Dit zou de leerlingen kunnen helpen om meer verantwoordelijkheid voor hun werk te nemen.

De schrijver van de mail meldde: “Bij het lezen van Parkhursts hoofdwerk Education on the Dalton Plan (1922) werd het mij duidelijk dat Parkhurst vrijheid definieert als vrijheid tot zinvol werk. Ze benadrukt dat vrijheid van keuze een middel is voor zelfbeschikking in professioneel werk en onderzoek, en dat de vrijheid van leerlingen gericht moet zijn op het ontwikkelen van een ijverige, oprechte, open-minded en onafhankelijke persoonlijkheid. Parkhurst waarschuwt dat een kind dat "doet wat hij wil, niet vrij is, maar eerder slaaf wordt van slechte gewoonten en ongeschikt voor het gemeenschapsleven.”

De vraag die de school stelde was of het koppelen van daltonlessen aan vakdocenten nog wel in lijn is met de daltonpedagogie, aangezien er binnen de school verschillende opvattingen over bestaan.

Mijn antwoord: “Vrijheid zonder verantwoordelijkheid kan inderdaad leiden tot afhankelijkheid van slechte gewoonten. Het is echter belangrijk om de waarden van het daltononderwijs goed te begrijpen. Als ik kijk naar de gouden cirkel van Sinek, zie ik de onverschrokken mens (fearless human being) als het waarom, de kernwaarden als het hoe en de vertaling van de kernwaarden naar de onderwijspraktijk als het wat. Ik denk dat je met je collega’s terug moet naar de bron: wat willen we bereiken met ons onderwijs? Waarom willen we daltononderwijs? Je onderwijs effectiever maken begint bij de waaromvraag.

Een school die een soortgelijk probleem had, onderzocht waarom zoveel  leerlingen zich niet ingeschreven voor daltonuren. Ze begonnen bij de vraag: waarom willen we eigenlijk daltonuren? Wat gebeurt er als we ze afschaffen? Ze ontdekten dat daltonuren nodig waren, maar dat ze anders ingezet moesten worden. Ze boden sindsdien verschillende soorten daltonuren aan (flex, vak, maatwerk, stilte) en coachten leerlingen in hun keuzes. Ze verhoogden ook het aantal daltonuren, wat resulteerde in betere keuzes en hogere participatie van de leerlingen. Dit liet zien dat leerlingen niet per se lui zijn, maar gemotiveerd kunnen worden door goed georganiseerde keuzemogelijkheden.”

Het is belangrijk om, samen met docenten en leerlingen, na te denken over de bedoeling van daltonuren en de organisatie daarvan. Het succes van daltonuren hangt af van het creëren van zinvolle keuzes en het uitleggen van het waarom achter de uren. Zo kan daltononderwijs effectiever worden ingezet.

Maurice Visser van Dalton College Voorburg deelde een inspirerende ervaring over het waarom van daltonuren, waarin hij beschreef hoe het concept in de praktijk werkt en waarom het succesvol kan zijn: linkedinpost Maurice Visser

Marja Out